“De domheid regeert in toenemende mate”

Wilfred Nagel, werkend en woonachtig in Singapore, heeft een lange carrière in de financiële wereld achter de rug, met onder andere 26 jaar bij ING in rollen als bankier, bestuurder en risicospecialist. Een gesprek via Zoom over de toestand in de wereld.

Ik spreek Wilfred via Zoom en verheug me op wat leuke, pittige uitspraken. Via de socials Twitter (nu X) en LinkedIn lees ik zijn kritische, tegendraadse en goed onderbouwde meningen over de politiek en de financiële wereld.
Na zijn vertrek uit ING heeft hij zijn expertise ingezet in verschillende commissariaten en bestuursfuncties. Azië vindt hij aantrekkelijk om te leven en te wonen. "Europa is een beetje een museum geworden, er gebeurt niet zoveel".

Wat is nu je grootste uitdaging?
"Ik houd me momenteel bezig met drie hoofdtaken. Ik ben voorzitter van de Raad van Commissarissen van Credit Europe, een bank in Nederland. Daarnaast zit ik in de board van TDB, een beursgenoteerde bank in Thailand, en ben ik betrokken bij verschillende stichtingen en familiebedrijven in Nederland. De uitdagingen verschillen per rol: bij Credit Europe werk ik binnen een kleinere bank met beperkte middelen, terwijl in Thailand de culturele en taalkundige verschillen het werk uitdagend maken."

Van 1991 tot 2017 werkte je bij ING Groep. Ben je het meeste bankier, risk specialist, generalistisch bestuurder of macro-econoom?
"Als ik moet kiezen, dan ben ik toch vooral een bankier. Hoewel ik risicomanagement serieus heb beoefend, heb ik meer tijd besteed aan commerciële en leidinggevende rollen. Een goede bankier moet altijd een goed gevoel voor risico hebben. Het scheiden van commerciële en risicogestuurde bankiers is gevaarlijk."

Wat zie je als de twee belangrijkste wapenfeiten binnen ING en NN?
"Een van mijn meest trotse momenten was de transformatie van ING in Azië. Toen ik in 2005 begon, was de regio strategisch onduidelijk en nauwelijks winstgevend. Vijf jaar later stond er een sterke organisatie met gemotiveerde teams en een winst van 280 miljoen euro. Mijn tweede wapenfeit was het opschonen van de balans na de financiële crisis. We hebben veel risicovolle activa afgestoten en een gezonde kredietportefeuille opgebouwd."

Iets meer dan een jaar, van 2014 tot 2015, was je commissaris bij NN. Zie je jezelf als een bankman of verzekeringsman? Wat is in jouw optiek het verschil?
"Ik ben meer een bankman. Verzekeren is een heel ander vak, met andere balansstructuren en regelgeving. Een levens­verzekeraar kent bijvoorbeeld nauwelijks liquiditeitsrisico. Mijn betrokkenheid bij NN was vooral vanuit risicoperspectief. De splitsing van ING en NN was strategisch noodzakelijk, omdat het bankassurantiemodel nooit echt succesvol is gebleken."

In hoeverre is ING veranderd sinds je vertrek?
"Het bedrijf is eenvoudiger en financieel gezonder geworden. Wat ik jammer vind, is dat ING zijn internationale karakter deels heeft verloren. De aanwezigheid in Latijns-Amerika en delen van Azië is sterk verminderd. Cultureel gezien kan ik moeilijk beoordelen hoe de sfeer is veranderd, maar ik hoor er niets negatiefs over."

Rinnooy Kan zei in een interview: ‘Het was een zware beslissing om het merk Postbank te laten opgaan in ING. Uiteindelijk is dat goed gegaan.’ Hoe kijk jij aan tegen de fusie van 2009 en de ontvlechting van NN in 2014?
"Ik denk dat het merk en de bedrijfscultuur niet zo vaststaan als sommigen denken. Ik geloof dat veel marketingmensen het belang van zo'n imago van zo'n merk ook wel een beetje overschatten. Over een lange periode veranderen bedrijven enorm. De splitsing van ING en NN was geen vrijwillige
keuze, maar strategisch gezien was het een logische stap. Het bankassurantiemodel heeft nooit echt gewerkt."

De wereld verandert momenteel behoorlijk op geopolitiek en financieel gebied. Wat staat de financiële sector in Europa en Nederland te wachten?
"De financiële sector weerspiegelt de economie. Als het economisch goed gaat, groeien banken mee. De grootste bedreiging is dat politieke kortzichtigheid en protectionisme de wereldhandel verstikken; de gemeenschappelijke factor in politiek en economie is dat de domheid in toenemende mate regeert. De opkomst van nationalisme en handelsbarrières zal de welvaart schaden. In Nederland is er te veel focus
op kleine maatschappelijke verschillen in plaats van op productiviteit en innovatie."

Je ventileert op X stevige meningen, bijvoorbeeld over politieke besluiten en klimaatbeleid. Heb je politieke ambitie?
"Nee, ik heb geen politieke ambitie. Ik heb te veel leuke dingen te doen en weinig geduld voor mensen die evidente zaken niet zien. Er zijn daar wel veel mensen die wat slimmer zouden moeten zijn maar te lui zijn. Veel politici richten zich op kortetermijnoplossingen en populistische beloften, terwijl ze structurele problemen negeren."

Over securitisatie van banken voor 2008 en de nieuwe banknormen zoals Basel II gesproken, Hoe kijk je daar nu op terug?
"Securitisatie op zichzelf is geen probleem. Net als benzine: je kunt het in je tank gooien om te rijden, of op straat gooien en in brand steken. Het probleem zit niet in het product, maar in hoe het destijds werd gebruikt. Banken moeten een balans houden tussen spaargeld en leningen. ING groeide zo snel met ING Direct dat we te veel externe leningen kochten. Dit leidde tot concentratierisico’s, die we uiteindelijk hebben opgeruimd."

Hoe kijk je aan tegen de wensen van Milieudefensie inzake het niet financieren van de fossiele industrie?
"Zolang er geen alternatief is, heeft de samenleving fossiele brandstoffen nodig. Banken kunnen helpen door bijvoorbeeld kolencentrales niet meer te financieren en over te stappen op schonere vormen van energie. Maar uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid bij de eindgebruiker. De politiek zou een CO2-belasting moeten invoeren, zodat de markt zichzelf corrigeert."

Het nieuwe pensioenstelsel: een goede zaak? Wat zou je eraan willen aanpassen?
"Het Nederlandse pensioenstelsel is uniek omdat het grotendeels kapitaaldekkend is. De overstap naar een individueler systeem brengt uitdagingen met zich mee, maar zorgt ook voor meer transparantie. Het is logisch om pensioenpotten aan individuen toe te wijzen, zolang er solidariteit blijft bij het langlevenrisico."

Het huidige kabinet heeft nog niet veel output. Wat zijn jouw drie dringende adviezen aan premier Schoof?
"Eén: focus op productiviteit en minder op marginale sociale kwesties. Twee: maak duidelijke keuzes en investeer in defensie en infrastructuur. Drie: laat de financiële sector zijn werk doen en zorg voor een gezonde winstgevendheid, omdat dit noodzakelijk is voor economische groei."

Wat moet verder nog gezegd worden?
"Mijn tijd bij ING was fantastisch. Het was een ondernemend bedrijf met korte beslislijnen en een sterke klantgerichte cultuur. We waren slagvaardig en integer, wat zich vertaalde in langdurige klantrelaties. Die bedrijfscultuur maakte ING een geweldige plek om te werken."
(Ewald Wagenaar)